Bài chòi Khánh Hoà: Nét đặc sắc của văn hoá nghệ thuật

Đủ các loại hình

Nhà nghiên cứu Nguyễn An Pha - hội viên Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam cho biết di sản Bài Chòi của miền Trung được chia làm hai khu vực bao gồm duyên hải Nam miền Trung (Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa) diễn xướng theo các làn điệu, âm nhạc dân gian Khu 5 và phía Bắc miền Trung (Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế) diễn xướng theo dân ca, âm nhạc dân gian Bình Trị Thiên.

Cùng với Bình Định, Khánh Hòa là một trong hai địa phương có đầy đủ các loại hình như bài chòi trải chiếu, hội đánh bài chòi, kịch hát bài chòi. Trong số đó, hội đánh bài chòi của Khánh Hòa được bố trí có 9 chòi theo hình chữ nhật với hai dãy song song có chiều dài đối diện nhau.

Người điều hành hội chơi và nghệ nhân chơi nhạc có trang phục là áo dài khăn đóng, trong khi các anh hiệu và chị hiệu sẽ mặc kiểu vạc hò, có khăn chít trên đầu. Bộ chơi bài chòi có 27 quân được phỏng theo bộ bài tam cúc.

Bắt nguồn từ hội đánh bài chòi, bài chòi trải chiếu là một bước phát triển khi các anh hiệu, chị hiệu bắt đầu kể những câu chuyện dân gian bằng làn điệu bài chòi. Ra đời từ năm 1957, kịch hát bài chòi hình thành cùng các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp.

Đến nay, Khánh Hòa là một trong số ít địa phương vẫn còn duy trì được đủ cả ba loại hình nghệ thuật của bài chòi. Vào dịp Tết, ở các huyện thị xã và thành phố trong tỉnh, hội đánh bài chòi vẫn diễn ra tấp nập. Ngoài ra, các gánh hát đoàn nghệ thuật tư nhân vẫn tiếp tục đi biểu diễn các trích đoạn, tích truyện bằng các làn điệu bài chòi ở những xóm làng trong và ngoài tỉnh, với Đoàn Dân ca kịch bài chòi thuộc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh có những lớp diễn viên rất tài năng.

Tại Khánh Hòa, sự tồn tại của các loại hình nghệ thuật bài chòi song song đã đáp ứng đủ nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của công chúng. Người dân không chỉ có thể tham gia trực tiếp các hội đánh bài chòi đầy nhộn nhịp mà còn có thể xem những màn diễn xúc động về tình cảm gia đình, quê hương, đất nước và thưởng thức những vở diễn của các nghệ sĩ chuyên nghiệp.

Theo Tiến sĩ Lê Văn Toàn - Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, thực tế cho thấy bài chòi Khánh Hoà vẫn có nhiều khoảng trống khoa học cần tiếp tục được nghiên cứu và sưu tầm. Ví dụ như vấn đề lịch sử hình thành và phát triển của nghệ thuật hay đặc sắc riêng của nghệ thuật bài chòi.

Lan tỏa sự đặc sắc của nghệ thuật bài chòi

Suốt nhiều năm qua, người dân đã dành một thứ tình cảm rất đặc biệt cho nghệ thuật bài chòi tại Khánh Hòa. Đây vẫn là loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian được công chúng rất mực quan tâm. 

Theo đó, chuyên gia cho rằng địa phương cần tiếp tục nhân rộng mô hình bài chòi dân gian tại các huyện xã và dần dần đưa hội đánh bài chòi trở thành nét đẹp văn hóa, cũng như hồi phục mạnh mẽ nghệ thuật sân khấu bài chòi dân gian…