Đặc sắc Lễ hội Cá Voi tại Nha Trang - nét đẹp văn hoá của ngư dân vùng biển

Lễ hội cá voi là một trong những lễ hội nổi tiếng tại Nha Trang được tổ chức tại Lãng Ông. Vốn gây chú ý bởi những nghi lễ truyền thống linh thiêng và đặc sắc, lễ hội mang đến vô vàn trái nghĩa hấp dẫn cho người dân và du khách nên nhanh chóng trở thành một trong những lễ hội ấn tượng nhất của thành phố biển.

Tổng quan về lễ hội Cá Voi tại Nha Trang

Người dân Nha Trang tổ chức lễ hội Cá voi vào ngày ông lỵ hàng năm, đây có nghĩa là ngày con cá voi chết, hai kỳ xuân tế và thu tế, cũng như tổ chức lễ Cầu Ngư khi bước vào mùa đánh bắt. Du khách tới Nha Trang vào những dịp này sẽ có cơ hội để chứng kiến sự long trọng của lễ hội.

Không chỉ được tổ chức với mục đích bày tỏ lòng thành kính đối với các vị tiên nhân cầu cho quốc thái dân an mà còn cầu cho ngư dân xa khơi đánh bắt vượt qua những trắc trở, thiên tai của đại dương. Lễ hội đặc biệt này vừa chứa đựng sự kỳ vọng của ngư dân phường Vĩnh Trường, vừa là biểu trưng cho ngư dân cư trú ở dọc bờ biển Xứ Trầm Hương.

Truyền thuyết thú vị về Cá Voi

Cá voi từ xưa tới nay vẫn được biết đến là một loài vật quý hiếm, hiền lành và luôn có thói quen giúp đỡ ngư dân mỗi khi họ gặp nạn. Bởi vậy, đây là một sinh vật tôn kính và suy tôn trong lòng mỗi người. Người dân Nha Trang cũng vậy. Họ cho rằng cá voi không phải là một loài cá bình thường mà là cá thần khi có những tình cảm, suy nghĩ, nhất là sự nhận thức về tâm linh tương tự như một con người. Bởi vậy, họ đã thờ phụng lễ hội Cá Voi một cách trang nghiêm.

Xuất phát từ đó, có rất nhiều câu chuyện ly kỳ và huyền thoại về cá voi, đặc biệt là câu chuyện đi liền với cuộc hành tẩu của vị vua Nguyễn Ánh vào những năm 1799. Truyền thuyết kể rằng ông bất ngờ gặp phải cơn bão lớn trong một lần chạy trốn khỏi quân Tây Sơn để tìm đường chạy sang Xiêm. Vì cơn bão này mà thuyền bè chao đảo. Tuy nhiên, đúng lúc đó có một con cá voi bỗng đi đến và nâng thuyền lên đưa vào bờ nên ông đã thoát khỏi kiếp nạn này.

Vua Gia Long (Nguyễn Ánh) đã sắc phong tước hiệu Nam Hải Tộc Ngọc lân thượng đẳng thần cho cá voi để tưởng nhớ ơn cứu mạng năm đó. Đời sau, các nhà vua Triều Nguyễn cũng nối ngôi học tập từ vua Nguyễn Ánh khi hết sức coi trọng cá voi, nhất là sắc phong cho loài cá voi này với danh hiệu “Đại càn quốc gia Nam Hải"..

Hàng năm, ngư dân đều tổ chức lễ hội Cá Voi với lòng thành kính và sự tôn nghiêm bởi tin tưởng vào sự giúp đỡ của loài cá này. Thậm chí, người dân bản địa còn không gọi thẳng tên cá voi mà còn gọi với tên ông Nam Hải hoặc Cá Ông. Ngoài ra, ngư dân nơi đây cũng đã dựng lăng thờ cúng Cá Ông để thể hiện sự tôn kính và thờ phụng. Bên trong khu Lăng Ông có chiếc hòm đựng xương cốt hóa thạch của cá voi và vẫn được người dân gọi là Ngọc Cốt.

Các nghi thức quan trọng của lễ hội Cá Voi

Lễ Nghinh Thần

Tại Nha Trang, lễ hội Cá Voi được bắt đầu vào lúc rạng sáng với mở màn là nghi thức lễ Nghinh Thần. Ở Nghi thức quan trọng này, người dân sẽ chọn lựa những cư dân khỏe mạnh nhất để rước kiệu ông Nam Hải đi dọc về phía biển đưa lên thuyền rồng rồi tiến ra khơi. Theo tâm niệm của người dân, linh hồn ông Nam Hải vào ngày này sẽ hiện lên giữa biển.

Lễ Sắc Phong

Đây là nghi thức thu hút rất nhiều sự tập trung và tham gia nhiệt tình của người dân. Tại lễ Sắc Phong, sẽ có hai đoàn rước, một đoàn đi từ phía Bắc và một đoàn đi từ phía Nam, song đều có chung mục tiêu là hướng về khu Lăng Ông.

Đội múa lân, rồng và sư sẽ dẫn đoàn, không chỉ góp phần tăng sự náo nhiệt mà còn để phòng trừ tà ma và dẹp đường. Đáng chú ý, đi sau đoàn múa lân là mô hình thuyền lướt trên biển vô cùng đặc sắc.

Lễ rước Ông ra biển

Sau khi phần lễ thỉnh, phần báo cáo kết quả đã có được vào năm trước cũng như cầu tốt lành trong năm nay kết thúc, sẽ tiếp tục giúp Ông ra biển. Quang cảnh ngoài khơi lúc này đã sẵn sàng và hàng trăm ghe lớn nhỏ có cờ hoa được trang trí đẹp mắt đã chờ sẵn để chở Ông ra biển.

Bên cạnh những nghi thức chính trên, lễ hội Cá Voi còn lưu giữ những nghi thức truyền thống như Lễ Tỉnh Sanh, Thứ Lễ, Lễ Tống Na, lễ tế Chánh, Tôn Vương…  Trong đó, tiết mục chèo thuyền chắp tay lái Hò Bá Chao là một trong những điểm nhấn nổi bật nhất.

Các hoạt động thú vị ở phần hội của lễ hội Cá Voi

Không khí lễ hội tưng bừng với những chương trình nghệ thuật đặc sắc

Ngoài hình thức hát tuồng, hát hò khoan, tiết mục văn nghệ còn có múa hát và đặc biệt là hát bả trạo (bả nghĩa là nắm chắc, còn trạo nghĩa là mái chèo). Ngư dân miền biển luôn có tâm nguyện có thể cầm chắc mái chèo dưới biển khơi bao la. Hoạt động này đem lại tinh thần đoàn kết giữa những cư dân trên cùng một con thuyền để đối mặt với gian nan, sóng gió để có được một mùa bội thu.

Tham gia các trò chơi dân gian truyền thống

Phần lễ cầu kỳ kết thúc sẽ là phần hội rộn ràng của lễ hội cá voi. Tại đây, người dân sẽ tập trung để tham gia vào các trò chơi dân gian truyền thống, như bơi lội, lắc thúng, kéo co, đua thuyền, đá bóng… rất vui nhộn và thú vị.

Lễ hội Cá Voi trở thành một lễ hội rất có ý nghĩa trong cuộc đời của ngư dân bản địa. Trải qua bao năm tháng, lễ hội này vẫn giữ được những nét đặc sắc và đang thu hút ngày càng nhiều du khách đến tham dự. Mọi người tham gia lễ hội sẽ có cơ hội hiếm hoi để thử sức và khám phá những nét đẹp truyền thống của ngư dân tại thành phố biển. Qua đó có thể hiểu được phần nào về cuộc sống cũng như những điều linh thiêng của con người nơi đây.