Người đánh máy chữ cuối cùng tại Nha Trang: 3 đời gắn bó với nghề, làm việc bằng cả cái tâm

Đó chính là bà Phạm Thị Anh Thư (53 tuổi, trú tại phường Xương Huân, TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa). Hơn 35 năm qua, dù ngày nắng hay ngày mưa người ta vẫn thấy bà ngồi nép mình ở một góc vỉa hè đường Phan Bội Châu (giao đường Hàn Thuyên) gõ chữ mưu sinh. Bên chiếc máy đánh chữ cũ kỹ, thậm chí rỉ sét, những tiếng lạch cạch đều đặn vang lên khiến nhiều người như trở về những ngày xưa cũ, những năm thập niên 70, 80 của thế kỷ trước.

3 đời gắn bó với nghề

Cứ tầm 8 giờ, người dân phố biển lại thấy bà Thư ra góc vỉa hè đường Phan Bội Châu ngồi chờ khách đến thuê đánh văn bản. Chiều tầm 14h là bà lại có mặt. Ngày nào cũng thế, mọi người vẫn thấy bà ngồi chăm chỉ gõ chữ lách cách ở một góc vỉa hè. Bàn phím đã mòn chẳng còn rõ chữ, bà vẫn gõ miệt mài vì đã quá quen thuộc. Chiếc máy cũ, gõ khá nặng tay nên bà Thư phải sử dụng một que gỗ gõ cho đỡ đau.

Người phụ nữ này tự hào chia sẻ, gia đình bà 3 thế hệ làm nghề đánh máy chữ. Từ những năm 1960, ông ngoại bà Thư đã làm nghề này, sau đó truyền lại cho mẹ bà, đến bà là đời thứ ba. Sâu trong ký ức của bà Thư, thời kỳ nghề đánh máy chữ ăn nên làm ra nhất chính là thập niên 80, 90 của thế kỷ trước. Thời điểm đó, quanh khu vực đường Thống Nhất và Tòa án nhân dân tỉnh có vô số người đánh máy chữ thuê. Thậm chí, nghề này còn có cả một hợp tác xã mang tên Tiền Phong. 

Sau này khi công nghệ phát triển, máy tính ra đời, các tiệm photocopy cũng xuất hiện nhan nhản mọi nơi, nghề máy đánh chữ trở nên lỗi thời, những người theo nghề cũng ngày càng ít. Hiện tại, dường như cả TP Nha Trang chỉ còn mỗi bà Thư còn gắn bó với nghề. Bà Thư đã đánh qua tổng cộng 4 cái máy đánh chữ. Có lẽ, đây chính là cái máy cuối cùng bởi bà đã tìm kiếm khắp nơi nhưng không còn máy nữa. May mắn thay, tại thành phố biển vẫn còn một người thợ sửa chữa máy mỗi khi hỏng hóc. 

Trong cuộc đời, bà Thư từng tiếp xúc và viết rất nhiều đơn từ và văn bản hành chính khác nhau, từ đơn đề nghị giải quyết vụ việc, đơn khiếu nại, đơn xin nghỉ việc cho đến biên bản, đơn xin ly hôn… Cái khó của máy đánh chữ nằm ở chỗ, chỉ cần sai một câu hay một ý, thậm chí sai một lỗi chính tả nhỏ cũng phải làm lại từ đầu. Nguyên nhân bởi, máy đánh chữ không thể xóa đi hay sửa lại như máy vi tính. 

Bà Thư chia sẻ, khách hàng tìm đến bà đa số là những người lao động nghèo, tiểu thương, nông dân… Khách hàng không biết viết đơn, nhiều vấn đề không biết trình bày và nhiều vấn đề vẫn còn phân vân. Do đó, khách thuê viết đơn thì bà còn phải kiêm luôn tư vấn, đọc tài liệu và tóm tắt ý tứ của khách, sau đó mới gõ chữ. 

Một khách hàng nhờ bà Thư viết đơn là chị Lê Thị Bình cho biết: “Tôi từ lớp 5 đã nghỉ học nên không thể viết được đơn. Tôi có đến mấy tiệm photo để nhờ người ta in cho mình, thế nhưng khi nghe câu chuyện thì họ lại lắc đầu. Nhưng đến cô Thư, cô chỉ cần nghe qua ý tứ là biết mình muốn gì, cần gì, sau đó bảo tôi đưa giấy tờ gì để cô viết cho. Tôi mừng lắm, mình nghèo lấy tiền đâu mà nhờ luật sư tư vấn hay nhờ họ gõ đơn từ cho”.

Theo bà Thư, một tờ đơn bình thường bà sẽ lấy giá khoảng 20.000 đồng đến 30.000 đồng. Giá sẽ là 50.000 đồng trở lên cho những đơn từ khó hơn, mất nhiều công sức hơn. 

Làm việc bằng cả cái tâm

Làm nghề gõ chữ thuê nhưng không phải đơn nào bà Thư cũng nhận, đặc biệt là các đơn từ ly hôn. Bà luôn cân nhắc kỹ càng bởi cho rằng, từ lá đơn mà mình gõ ra có thể dẫn đến một gia đình tan vỡ. Đối với những khách hàng như thế, bà Thư luôn khuyên nhủ hết mình xem có thể cứu vãn được không. 

Đối với những lá đơn kiện tụng, tranh chấp có liên quan đến đất đai của anh em trong nhà, bà Thư từ chối nhận làm. Nếu đồng ý, bà sẽ cảm thấy lương tâm áy náy, cắn rứt, không còn tâm trí để tiếp tục làm nghề. Bà cho rằng, nhiều gia đình kiện tụng nhau vì đất đai, sau này tình cảm rạn nứt nên bà không nhận gõ đơn kiện kiểu như thế nữa để đỡ khổ tâm.

Nhiều người tìm bà để nhờ gõ đơn tố cáo người này, người kia với mức giá cao nhưng bà đều từ chối. Có lần, một người phụ nữ đến thuê bà để làm đơn xin giảm án phạt tù cho con trai. Đến khi hỏi chuyện, bà Thư mới biết người này từng có tiền án. Không những thế, người này trong thời gian thử thách còn phạm tội cướp giật, không biết ăn năn hối cải nên bà cũng từ chối luôn. 

Khi kể về kỷ niệm làm nghề của mình, bà Thư chia sẻ từng có người kiện tụng đất đai đến gần 10 năm. Mỗi lần nhờ bà, người viết đơn phải đợi bà làm những đơn thư dễ dàng cho người khác trước vì biết vấn đề mình rắc rối hơn. Đến khi người viết đơn thắng kiện, đó cũng là lúc họ qua đời. Hay mới đây, có vị khách nhờ gõ đơn đi kiện đất đai bị thu hồi để làm dự án tại huyện Cam Lâm. Sau khi thắng kiện, người này quay lại cám ơn bà Thư 1 triệu đồng - bằng cả tuần làm việc nên bà cảm thấy rất vui.